Zusammenfassung
Zu behandeln sind hier die Haloerscheinungen, für welche Exner den Namen Ringerscheinungen vorschlägt, wenn auch — wie bei den Lichtsäulen durch Sonne und Mond — gewisse nicht ringförmig angeordnete Phänomene dahin gehören, 2. die Kränze um Sonne und Mond (bzw. Planeten) sowie verwandte Phänomene und 3. der Regenbogen. Für 1 und 3 kommen nur feste oder flüssige Kondensationsprodukte des Wasserdampfes, für 2 prinzipiell auch andere Teilchen in Frage. Die früher gemachte Unterscheidung, wonach die Ringphänomene nur von Form und Lage der Eiskristalle abhängen, wohingegen die Kränze und der Regenbogen wesentlich durch die Größe der Wolkenelemente (bzw. and. Part.) beeinflußt werden, läßt sich nicht mehr aufrecht erhalten, nachdem es durch R. Meyer 2) mehr als wahrscheinlich gemacht wurde, daß Eiskristalle erst von einer gewissen Größe ab Ringe erzeugen können (s. dazu allerdings S. 143), und daß sie vor Erreichung derselben Kränze erzeugen. Diese Schlußfolgerung ergab sich aus der aus einem Material von nahezu 800 Beobachtungstagen abgeleiteten Tatsache, daß Ringe und Kränze viel häufiger am gleichen Tage beobachtet werden, als sich bei zufälliger Verteilung erwarten läßt, daß sie aber, obgleich häufig am selben Tage, doch nur selten im selben Augenblick zu sehen sind. Es zeigte sich, daß die als Begleiter von Ringerscheinungen auftretenden Kränze zumeist einen Durchmesser (das 1-te Rot) von höchstens 2° haben, woraus eine Dicke der Eiskristalle von <0,05 mm hervorgeht. Aber auch bei der Theorie der Halophänomene ist nach Visser 3), ebenso wie bei der des Regenbogens, die Beugung zu berücksichtigen.
Access this chapter
Tax calculation will be finalised at checkout
Purchases are for personal use only
Preview
Unable to display preview. Download preview PDF.
Literatur
An zusammenfassenden Werken ist wesentlich Pernter-Exners Met. Opt., neu bearbeitet von F. M. Exner, bei W. Braumüller 1922, zu nennen.
R. Meyer, Meteorol. ZS. Bd. 27, S. 112–120 (besonders bis S. 118 ). 1910.
S. W. Visser, Herne! en Dampkring, Bd. 15, S. 17–22. 1917; s. auch Versl. v. Kon. Akad. v. Wet. Amsterdam Bd. 25, S. 1328. 1917; Meteorol. ZS. Bd. 36, S. 33–35. 1919.
Allgemein s. L. Besson, Sur les halos. Dissert. Paris 1909; M. Pinkhof, Beitr. z. Halotheorie, Verh. Kon. Akad. Wetensch. Amsterdam (1) Tl. 13, Nr. 1 (Auszug Meteorol. ZS. Bd. 37, S. 60–67. 1920); R. Meyer, Haloerscheinungen. 79 S. (reiche Literaturangabe). Riga 1925; A. Wegener, Theorie der Haupthalos. Arch. d. D. Seewarte Bd. 43, Nr. 2. 1926.
A. Wegener, Thermodynamik der Atmosphäre. S. 85 ff. (nach alter Auflage); s. auch O. Lehmann, Molekularphysik. Bd. I, S. 326. Leipzig 1888–1889.
M. Bentley, Month. Weath. Rev. 1925, S. 530ff. (und in manchen vorhergehenden Bänden d. M. Weath. Rev., so vor allem 1903 ).
A. Dobrowolkski, Ciel et. Terre. Brüssel 1907–1908; s. auch Historja Naturalna Lodu, Warszawa 1923 (Referat von R. Suring, Meteorol. ZS. 1924, S. 195 ).
G. Hellmann, Schneekristalle. Berlin 1893.
L. Besson, L’Astromie. S. 377 ff. 1923; M. Pinkhoe, Meteorol. ZS. Bd. 43, 5, 411 ff. 1926.
G. Grundmann, Meteorol. ZS. Bd. 38, S. 274–276. 1921.
E. Van Everdingen, Hemel en Dampkring Bd. 13, S. 85; 1915.
E. Van Everdingen, Hemel en Dampkring. Bd. 14, S. 113ff. 1916.
E. Van Everdingen, Hemel en Dampkring. Bd. 15, S. 113 ff. 1917.
Reeder, Month. Weather Rev. Bd. 35, S. 213. 1907; Palmer, ebenda Juli 1914; J. M. Kirk, ebenda Bd. 42, S. 616. 1914 u. M. N. Stewart, ebenda Bd. 43, S. 444. 1915.
S. dazu E. Barrow, Meteorol. ZS. Bd. 33, S. 545. 1916; K. Stöckl, ebenda. S. 546 bis 547.
A. Wegener, Meteorol. ZS. Bd. 34, S. 295–298. 1917.
CH. S. Hastings, Month. Weather Rev. Bd. 48, S. 322. 1920; E. Wooland, ebenda S. 331.
F. Weidert H. A. Berson, Festschr. d. Opt. Anst. Goerz A.-G., Berlin-Friedenau, 1911; R. Suring, Meteorol. ZS. Bd. 32, S. 552–553. 1915; E. Barrow, ebenda Bd. 33, S. 545–546. 1916; s. auch Phot. Aufnahmen von Cu. S. Hastings, u. a. Month. Weather Rev. Bd. 43, S. 498–499. 1915; M. Fagermo, Wetter. 1926. S. 32–39; s. aber dazu R. Meyer, 1. C. 1925, S. 32ff.
R. Suring, Meteorol. ZS. Bd. 32, S. 553. 1915.
R. Meyer, Wetter 1925, S. 137–142.
S. auch Meteorol. ZS. Bd. 27, S. 113. 1910.
R. WooD, Month. Weather Rev. Bd. 34, S. 357, 1906.
W. KÖPPEN, Meteorol. ZS. Bd. 25, S. 280ff. 1908.
L. Besson, Ann. Soc. Méteorol. de France Bd. 55, S. 40. 1907.
Literatur in R. Meyer, 1. C. 1925, S. 74–79.
M. Pinkhof, Meteorol. ZS. Bd. 37, S. 60 ff. 1920.
Pernter-Exners Meteorol. Opt., 2. Aufl., S. 360ff. 1922.
K. Stuchtey, Ann. d. Phys. Bd. 95, S. 33–55. 1919.
S. hierzu Aragos sämtliche Werke (deutsch v. Hankel) Bd. IX, S. 419. 1859.
W. Schmidt, Meteorol. ZS. Bd. 25, S. 372ff. 1908.
C. F. Bottlinger, Meteorol. ZS. Bd. 27, S. 74–75. 1910.
A. Wegener, Jahrb. deutsch. Luftschifferverb. 1911, S. 80ff.
A. Wigand u. F. Schwab, Phys. ZS. Bd. 13, S. 677–684. 1912.
E. Everling, Verh. d. D. Phys. Ges. Bd. 15, S. 1117–1119. 1913 und zusammen mit A. Wigand, ebenda S. 237–239. 1913.
S. Pernter-Exners Meteorol. Opt. 1922 ab S. 410.
G. Grundmann, Meteorol. ZS. Bd. 26, S. 419–420. 1909; Bd.31, S. 139–140, 1914; Bd. 34, S. 383–384. 1917; Bd. 35, S. 47, 1918; Bd. 36, S. 228, 1919; Bd. 38, S. 274–276, 1921; Bd. 41, S. 255, 1924; s. hier auch S. W. Visser, ebenda Bd. 42, S. 177–181, 1925.
M. Pinkhof, Meteorol. ZS. Bd. 37, S. 64, 1920.
M. Pinkhof, Meteorol. ZS. Bd. 43, S. 41 ff. 1926.
R. Meyer, Haloerscheinungen. 1925 (im S.-A. S. 32–43).
E. Barkow, Meteorol. ZS. Bd. 33, S. 545–546. 1916.
A. Wegener, Meteorol. ZS. Bd. 32, S. 550–551. 1915.
Über all diese Dinge s. A. v. Obermayer, Meteorol. ZS. 1906, ( Hannband ), S. 35–40.
E. H. Archibald, The eruption of Krakatoa. Proc. Roy. Soc. London 1888. S. 237 u. 257.
FR. Busces, Progr. d. Gymnas. Arnsberg 1887; Meteorol. ZS. Bd. 3, S. 232–234. 1885 (später ebenda Bd. 22, S. 280–282. 1905; Bd. 24, S. 175–176. 1907; Bd. 27, S. 61–65. 1910).
A. Riccd, Ann. Met. Ital. Rom 1887, 214 S.
A. Riggenbach, Verh. d. naturf. Ges. Basel Bd. 8, S. 1–102. 1886; Habilitationsschr.
C. Dornvo, Abhandlgn. des Kgl. Preußischen Meteorologischen Instituts 1917, Nr. 295; Meteorol. ZS. Bd. 34, S. 246 bis 260. 1917.
J. Maurer, Meteorol. ZS. Bd. 32, S. 114–118 u. 515— 517. 1915; Bd. 33, S. 429 u. 515–517. 1916; Mitt. d. Phys. Ges. Zürich 1916, Nr. 18; Astron. Nachr. Bd. 201, Sp. 247. 1915; Bd. 203, Sp. 99–100. 1916; Wetter Bd. 33, S. 275–281. 1916; Astron. Nachr. Bd. 204, Sp. 45. 1917.
A. Miethe u. E. Lehmann, Meteorol. ZS. Bd. 26, S. 97–114. 1909.
CHR. Wiener, Abhandlgn. Leop. Carol. Ak. d. Nat. Bd. 73, Nr. 1. 1900.
W. Schmidt, Wiener Ber. Bd. 126, II a, S. 757. 1917; Probl. d. Kosm. Phys..Bd. 7, S. 54. 1925 ( Grand, Hamburg ).
R. Nacken, N. Jahrb. f. Min. Bd. 2, S. 133 ff. 1915 (s. auch R. Assmann, Meteorol. ZS. Bd. 6, S. 341. 1889 ).
J. Maurer, S. d. vorigen Abschnitt, S. 142, Anm. 2.
G. C. Simpson, Quarterl. Journ. R. Met. Soc. Bd. 38, S. 291–299. 1912. S. auch Nature vom 14. April 1923.
A. Wegener, Meteorol. ZS. Bd. 37, S. 10. 1920.
F. Loewe, Mitt. des Aeronaut. Obs. Lindenberg vom Juni 1927 (S. 102–103 ).
J. PI,Assmann, Die Himmelswelt 1924, S. 11–14.
S. außer der Meteorol. Opt. von PERNTER-EXNER auch J. M. PERNTER, ZS. f. österr. Gymnas. 1898.
W. Mömus, Ann. d. Phys. Bd. 33, S. 1493. 1911; Bd. 40,S. 763.1913; s. auch W. B. Morton, On cusped waves usw. Proc. Phys. Soc. Bd. 23, S. 58–65. 1910.
P. Debije, Phys. ZS. Bd. 9, S. 775–778. 1908.
Zusammenfassendes über den Regenbogen s. bei R. Schachenmeier, Naturwissensch. Bd. 2, S. 384–388. 1914.
V. J. Laine, Phys. ZS. Bd. 10, S. 965–967. 1909; s. auch W. J. Humphreys, Bull. Mount. Weath. 1910, S. 375.
S. Meteorol. Opt.; W. Trabert, Leíi;J, d. Kosur. Physik 1911.
A. Garbasso, Ann. d. Phys. Bd. 39, S. 1073. 1912.
W. Hillers, Unterrichtsbl. f. Math. u. Nat. Bd. 19, S. 21–38. 1913 (s. Ref. v. M. Grosse, Meteorol. ZS. Bd. 30, S. 602–604. 1913); s. auch W. Hillers, Phys. ZS. Bd. 14, S. 718–719 u. 719–723. 1913 (auch Abhandlgn. Nat. Ver. Hamburg).
S. auch FR. NÖLKE, Phys. ZS. Bd. 18, S. 134–144. 1917.
A. Wegener, Ann. d. Phys. Bd. 57, S. 203–230. 1918.
J. N. DÖRR, Meteorol. ZS. Bd. 32, S. 153–167. 1915.
E. Bellemin, Journ. de phys. et le Radium Bd. 5, S. 48–49. 1924 (Bull. Soc. France; Sitz. v. 21. März 1924); CHR. Gallissot u. E. Bellemin, ebenda, Bd. 8, S. 29–50. 1927.
E. Rosenthal, Meteorol. ZS. Bd. 20, S. 145–156. 1903.
CH. Rozet, C. R. Bd. 142, S. 913. 1906.
CH. M. V. Montigny, Acad. R. de Belgique. Bd. 28, S. 15ff. 1856.
K. Exner, Zur Genesis der richtigen Erklärung der Szintillationserscheinungen. Wiener Ber. Bd. 84, II. 1875.
K. Exner, Wiener Ber. Bd. 97, IIa, S. 706. 1888.
J. M. Pernter u. W. Trabert, Wiener Ber. Bd. 97, II a, S. 1302. 1888. Allgemein s. über die Phänomene die Meteorol. Opt., Lehrb. von Trabert und Lehrb. d. kosm. Phys. von Arrhenius. Hirzel 1903.
An Monographien s. H. Fritz, Das Polarlicht. Leipzig 1881; A. Angot, Les aurores polaires. Paris 1895; G. Angenheister, Handwörterb. d. Naturwissensch. Bd. VII, S. 995. Jena 1912; s. auch K. Birkeland, Expédition norvégienne de 1899/1900. Christiania 1901 u. The Norwegian aurora boréalis expedition 1902/1903. Christiania 1908.
O. Baschin, Meteorol. ZS. Bd. 17, S. 278–280. 1900.
K. Störher, Vidensk. Skrift. 1911, Nr. 17, Kristiania; C. R. Bd. 152, S. 1194. 1911; Bd. 156, S. 1871. 1913; Meteorol. ZS. Bd. 30, S. 410–412. 1913.
L. Vegard, Ann. d. Phys. Bd. 50, S. 853–900. 1916; Bd. 51, S.459–502. 1916 (mit Krogness); Jahrb. d. Radioakt. 1917.
K. Wegener, Schriften Wiss. Ges. Straßburg 1914, S. 30–65.
C. Störher, Congrès des Math. a Helsingfors 1922, S. 74ff; Geofys. Publ. Bd. 2 (2), Christiania 1921.
S. dazu Naturwissensch. 1918, S. 766.
C. Störher, Gerlands Beitr. z. Geophys. Bd. 17, S. 254–269. 1927. 8) V. Carlheim-Gyllenskjöld, Stockholm 1886 bei Norstedt u. Söner.
J. Westmann, Miss. scient. pour la mesure d’un arc de méridien au Spitzberg. Bd. H. Stockholm 1904.
A. F. W. Paulsen, C. R. Bd. 130, S. 655. 1900.
J. Stark, Ann. d. Phys. Bd. 54, S. 598–614. 1917; Naturwissensch. Bd. 6, S. 145 bis 147 u. 397–400. 1918; L. VEGARD, Phys. ZS. Bd. 14, S. 677–681. 1913.
Lord Rayleigh, Proc. Roy. Soc. London (A) Bd. 101, S. 114–124 (bezüglich d. Nordi. v. 13. bis 15. Mai 1921 ).
Lord Rayleigh, S. u. a. Proc. Roy. Soc. London (A) Bd. 100, S. 367–378. 1922.
H. D. Babcock, Phys. Rev. Bd. 22, S. 200–201. 1923.
V. M. Slipher, Astrophys. Journ. Bd. 49, S. 266–275. 1919.
J. C. MC. Lennan u. G. M. Shrum, Proc. Roy. Soc. London Bd. 108, S. 501–512. 1925 (s. dazu Naturwissensch. 1925, S. 875); s. dazu auch G. Cario, ebenda 1924, S. 618 bis 619 u. Entgegnung von L. Vegard, ebenda 1924, S. 673–674 ).
L. Vegard, Proc. Roy. Acad. Amsterdam Bd. 27, S. 113. 1924; Skrifter Kristiania Bd. 1, Nr. 8. 1923; Nature Bd. 114, S. 357–359. 1924; Phys. ZS. Bd. 25, S. 685–689. 1924; ZS. f. Phys. Bd. 16, S. 367–390. 1923; Naturwissensch. 1925, S. 541–550; Nature Bd. 115 S. 46–47. 1925.
L. VEGARD, Naturwissensch. Bd. 15, S. 438–444. 1927.
G. Cario, ZS. f. Phys. Bd. 42, S. 15 ff. 1927.
J. C. Mc. Lennan U. J. H. Mc. Leod, Proc. Roy. Soc. London Bd. 115, S. 515–527. 1927.
S. vor allem Arch. phys. et nat. Genève. Bd. 24, 1907 u. Bd. 32, 1911 (s. darüber A. Wegener, Abderhald. Fortschr. d. Naturw. Forsch. Bd. 3. 1911 ).
PH. Lenard, Sitzungsber. Heidetb. Akad. 1911, Abhandlg. 12.
J. Stark, Naturwissensch. Bd. 6, S. 145–147, 1918.
A. Wijkander, Arch. sc. phys. et nat. Bd. 51, S. 25–30. 1874.
Allgemeine Literatur über das Gewitter s. A. Gockel, Monogr. 1925. Verlag Diimm1er; K. Kahler 1924 in Sammlg. Bornträger; R. Sturing im Lehrb. der Met. ab S. 659. 1926.
W. Knoche, Meteorol. ZS. Bd. 26, S. 83–84 u. 355–360. 1909; Bd. 27, S. 76–77. 1910; Bd. 29, S. 87–89 u. 329–330. 1912; Bd. 30, S. 311. 1913 usw.; L. BRUNTON, Nature Bd. 87, S. 278. 1911.
SP. R. Russell, Quarterl. Journ. Roy. Met. Soc. 1908, S. 271; s. hier auch A. VON OBERMAYER, Meteorol. ZS. Bd. 29, S. 433–435. 1912.
A. Wigand, Phys. ZS. Bd. 28, S. 65–69 u. 261–263. 1927; H. Maurer, ebenda S. 211–212. 1927; A. Mathias, Elektrizitätswirtschaft Bd. 26, S. 6ff. Berlin 1927; M. TœPlee, Meteorol. ZS. Bd. 18, S. 481–486. 1901. Weitere Literatur s. aus K. Kahler, ebenda Bd. 44, S. 453. 1927.
A. Kundt, Pogg. Ann. Bd. 135, S. 315. 1868; A. Schuster, Phil. Mag. Bd. 7, S. 316. 1879; E. C. Pickering, Astrophys. Journ. Bd. 14, S. 367. 1901 (s. auch Meteorol. ZS. Bd. 19, S. 334–335. 1902 ); s. auch Kaysers Handb. d. Spektralanalyse. Bd. V. Leipzig 1910.
Siehe J. Mayer, Meteorol. ZS. Bd. 30, S. 417–429. 1913; s. dazu auch M. Toepler, Gewitter und Blitze, Vortrag i. d. 224. Sitz. d. Dresdener Elektrotechn. Vereins am 22. Febr. 1917. Dresden: E. H. Meyer.
F. Schmidt, Meteorol. ZS. Bd. 22, S. 362. 1905; Elektrot. ZS. 1905, S. 903.
B. Walter, Ann. d. Phys. Bd. 66, S. 636–648. 1898; Phys. ZS. Bd. 3, S. 168–172. 1902; Jahrb. Hamb. Wiss. Anst. Bd. 20, S. 1–37. 1903.
S. vor allem die Monographie von W. Brand, Probleme der Kosm. Phys. Bd. II/III. Hamburg: H. Grand 1923. — S. auch die wertvolle Beobachtung W. Gerlachs (Naturwissensch. 1927, S. 522–523), die einen Schluß auf die mittlere Geschwindigkeit des Kugelblitzse zuließ.
L. G. Plante, Die elektr. Erscheinungen d. Atm. Deutsch v. G. Wallentin. S. 4. Halle 1889; Lum. électr. 1884, S. 286.
N. A. Hesehus, Phys. ZS. Bd. 2, S. 578–580. 1901.
M. Toepler, Ann. d. Phys. Bd. 2, S. 560–653. 1900.
B. Walter, Meteorol. ZS. Bd. 26, S. 217. 1909; Handwörterb. d. Naturwissensch. Bd. 2, S. 38. 1912.
W. Brand, 1. C. S. 169.
O. N. Rood, Sill. Journ. Bd. 3 vom März 1873.
W. v. Haidinger, Wiener Ber. Bd. 58, II, S. 761–769. 1868.
S. darüber A. Schmauss, Meteorol. ZS. Bd. 27, S. 83. 1910; s. auch F. Pockels, ebenda Bd. 10, S. 73. 1893.
B. Walter, Ann. d. Phys. Bd. 18, S. 863–866. 1905; Meteorol. ZS. Bd. 23, S. 172 bis 174. 1906.
Veröffentl. f. Erdbebenforsch. Heft 4, S. 48ff. Jena 1925. S. auch A. Sager, Vulkanische Elektrizität etc., Gerlands Beitr. z. Geophys. Bd. 16, S. 276 ff. 1927.
Author information
Authors and Affiliations
Editor information
Additional information
Besonderer Hinweis
Dieses Kapitel ist Teil des Digitalisierungsprojekts Springer Book Archives mit Publikationen, die seit den Anfängen des Verlags von 1842 erschienen sind. Der Verlag stellt mit diesem Archiv Quellen für die historische wie auch die disziplingeschichtliche Forschung zur Verfügung, die jeweils im historischen Kontext betrachtet werden müssen. Dieses Kapitel ist aus einem Buch, das in der Zeit vor 1945 erschienen ist und wird daher in seiner zeittypischen politisch-ideologischen Ausrichtung vom Verlag nicht beworben.
Rights and permissions
Copyright information
© 1928 Julius Springer in Berlin
About this chapter
Cite this chapter
Jensen, C. (1928). Gelegentliche atmosphärisch-optische Erscheinungen. In: Behnken, H., et al. Herstellung und Messung des Lichts. Handbuch der Physik, vol 19. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-90774-6_5
Download citation
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-90774-6_5
Publisher Name: Springer, Berlin, Heidelberg
Print ISBN: 978-3-642-88919-6
Online ISBN: 978-3-642-90774-6
eBook Packages: Springer Book Archive