Over scheurbuik, dode zalm, en het experiment

Abstract

Hoe komt het dat een lamp licht geeft, dat we de donder horen nadat we de bliksem zagen, dat sommige mensen verslaafd kunnen raken aan een gokkast en dat anderen stemmen horen terwijl er niemand spreekt? De eerste twee vragen behoren tot het domein van de natuurkunde, de laatste twee tot de psychopathologie . Ze worden hier in één adem genoemd omdat de kwesties, hoe uiteenlopend ook, in een belangrijk opzicht vergelijkbaar zijn. Bij al deze vragen gaat het erom hoe het komt dat iets het geval is. En steeds is de structuur van het antwoord dezelfde. Het idee is simpel. We nemen iets waar wat we niet begrijpen, bijvoorbeeld pubers die verslaafd zijn aan gokken. Om het gokken te kunnen verklaren, beschouwen we het gokken als een gevolg van een oorzaak . We redeneren: als A (oorzaak) dan B (gevolg). Als we iets opmerkelijks (buitensporig gokken, donder en bliksem) hebben kunnen toeschrijven aan een oorzaak, dan hebben we het daarmee voorlopig verklaard. Zo ontstaat gokverslaving omdat mensen die het aangaat gokken op de een of andere manier uiterst belonend vinden, ook al verliezen ze er veel geld mee. Maar hoe komt het nu dat gokverslaafden zo gevoelig voor beloning zijn en andere mensen kennelijk veel minder? Dat is een nieuwe vraag. Het antwoord daarop zal op zijn beurt ook weer nieuwe vragen genereren. De structuur van de reeks vragen en antwoorden is echter steeds dezelfde. De vraag luidt: hoe komt het dat B het geval is? Het antwoord is: omdat B veroorzaakt wordt door A.