Antwerpen, Michiel Hillen van Hoochstraten, Ca. 1519

Overzicht

Als drukker, boekhandelaar, uitgever en boekbinder was Michiel Hillen van Hoochstraten werkzaam te Antwerpen van 1506 tot 1546. Hij publiceerde meer dan 500 werken. Zijn produktie is van een grote verscheidenheid: werken van humanisten, zoals van Latomus, Barlandus, Erasmus, worden afgewisseld met almanakken, met verzamelingen van costumen met keizerlijke edicten, met het eerste boek dat in de Nederlanden verscheen tegen Luther en, paradoxaal genoeg, met Lutherse uitgaven onder zijn eigen naam of onder dekmantel. Een groot aantal van deze boeken zijn geïllustreerd met houtgravures door Jan Swart en Dirk Velieri of ontleend aan de illustraties van de incunabelen, of nog gekopieerd van Holbein of van Franse graveurs. Na 1519 drukte Michiel Hillen, op het adres “In de Rape,” een volksboek dat ondertussen uiterst zeldzaam geworden is, de Ulenspieghel. Het enige exemplaar dat op dit ogenblik bekend is, behoort aan de Koninklijke Bibliotheek van Kopenhagen. De avonturen van deze geestige en ondeugende Duitse boerenzoon, die misschien geleefd heeft in de 14e eeuw, werd geschreven in het Nederduits, tussen 1483 en 1500, in de omgeving van Braunschweig, een Hanzestad die rechtstreekse handelsrelaties met onze streken onderhield. De oudste Nederlandse druk van Uilenspiegel verscheen te Antwerpen, enkele jaren na de Duitse editie door Johann Grüninger van Straatsburg in 1515 en vóór de Keulse uitgave van Servas Kruffter (circa 1531?). De drukker schijnt een op dit ogenblik verloren Duitse handschrift of druk, ouder dan de Grüninger uitgave, gebruikt te hebben voor zijn vertaling in het Nederlands. De houtsneden van de Hillen uitgave doen smakelijk volks aan; ze zijn gegraveerd in een ietwat rustieke stijl, maar blijven pittoresk en levendig. Het frontispies stelt de vader van Uilenspiegel voor, samen met zijn zoon rijdend op een muilezel. Op de halster ziet men een spiegel en een uil. De uil en de Spiegel, die men ook onder het colophon op de laatste bladzijde terugvindt zijn natuurlijk een allusie op de naam van de held van het verhaal.

Abstract

Printer, bookseller, publisher and bookbinder, Michiel Hillen van Hoochstraten was active in Antwerp from 1506 until 1546 and published over five hundred works, on his own account and for other publishers both at home and abroad. His list of titles is one of extreme diversity: writings by humanists such as Latomus, Barlandus and Erasmus appeared alongside almanacs, anthologies of customs, imperial ordinances, the first anti-Luther book to be printed in the Low Countries and, paradoxically, heretical works published either under his own name or under the cover of anonymity or fictitious addresses. A large number of these books are illustrated with woodcuts engraved by Jan Swart and Dirk Vellert, borrowed from incunabula, or copied by Holbein and French engravers. Sometime after 1519 Michiel Hillen van Hoochstraten printed “In de Rape,” (At the sign of the turnip) a popular illustrated book which is now extremely rare (the only copy known to have been preserved belongs to the Royal Library at Copenhagen). This was Ulenspieghel, the account of the adventures of a facetious and wily German peasant who may have lived in the fourteenth century. At some time between 1483 and 1500 the story was put into Low German somewhere in the region of Braunschweig, a Hanseatic city with commercial connections with the Low Countries. So it was that the earliest known Dutch version of Owlglass appeared at Antwerp, not long after the German edition by Johann Grüninger, published at Strasburg in 1515, and before the Cologne edition by Servas Kruffter (about 1531?). It would seem that for his translation the printer used a German text, manuscript or printed but now lost, which antedated the Grüninger edition. The woodcuts which illustrate Michiel Hillen’s edition have a popular and racy verve and are engraved in a slightly unpolished but attractive and lively style. The frontispiece shows Owl-glass’s father riding a mule with his son perched on its buttocks. The animal carries a looking-glass with an owl sitting on it, clearly an allusion to the hero’s name. This also appears in the colophon.